Bez Czarny (Sambucus nigra)
Bez czarny to duży krzew (wysokość od 3-10 metrów) z rodziny piżmaczkowatych lub dawniej przewiertniowatych. Potocznie nazywano go również jako: hyczka, holunder, bez apteczny, bez lekarski. Charakteryzuje się dużymi ciemnozielonymi liścmi od spodu nieco „owłosionymi”. Kwiaty w kolorze jasnokremowym o silnym, duszącym zapachu, zebrane w płaskie szerokie baldachy. Owoce to pestkowce są początkowo zielone potem czerwienieją, aż do koloru fioletowoczarnego. Są lśniące i soczyste w kształcie kulistym o średnicy 6-15 mm. Bez kwitnie bardzo obficie i pięknie w związku z czym często trafia do naszych domów jako dekoracja. Z daleka wygląda jakby był okryty delikatnym białym puchem. Spotkać go zazwyczaj możemy w miejscach nasłonecznionych i wilgotnych: pod budynkami i płotami, w sadach i ogrodach, na skrajach łąk czy lasów. Ciekawostką jest, że gdy rośnie na wapiennych podłożach jego zapach jest prawie niewyczuwalny. Kwitnie od maja do czerwca, a owoce dojrzewają w okresie lipca-sierpnia. Surowcem zielarskim są kwiaty i owoce.
– Flawonoidy,
– Aminy,
– Kwasy organiczne,
– Około 0,03% olejku lotnego,
– Garbniki,
– Związki fenolowe,
– Do 9% soli mineralnych,
– Glukozę,
– Aldehyd benzoesowy,
– Zwiątek potopędny (niezidentyfikowany).
Kwiaty – jak zbierać i suszyć:
Najlepszy czas na zbiory to druga połowa maja i początek czerwca. Najlepiej robić to przed południem zaraz po obeschnięciu z porannej rosy.
Należy ścinać całe baldachy (nożem lub nożyczkami) i suszyć w przewiewnym miejscu. Temperatura nie powinna przekraczać 35°C w cieniu. Należy uważać by nie uszkodzić kwiatów, bo czernieją.
– Kwasy organiczne,
– Około 20% cukrów redukujących,
– Około 3% garbników,
– Antocyjany,
– Karotenoidy,
– Witaminę C,
– Zespół witamin B.
Owoce – jak zbierać i suszyć:
Zbieramy dopiero gdy są całkowicie dojrzałe (można to rozpoznać po kolorze fioletowoczarnym). Zwykle dojrzewają na przełomie sierpnia/września. Najbardziej soczyste są tuż po dniu deszczowym także czasami warto poczekać. Podobnie jak z kwiatami, ścinamy całe baldachy, a w domu zdejmujemy owoce np. widelcem (musimy uważać aby ich nie zgnieść). Suszymy na emaliowanej blasze w ciepłym piecu. Jeżeli planujemy robić przetwory (np. sok) to można wkładać całe baldachy (po umyciu) do garnka. Dolewamy trochę wody aby nie przywarły do garnka i rozgotowujemy pod przykryciem, a następnie wyciskamy sok przez płótno.
Zastosowanie
Bez czarny stosuje się przede wszystkim w:
– Przeziębieniach,
– Grypach,
– Przewlekłych a łagodnych stanach nieżytowych i zapalnych nerek, dróg moczowych i pęcherza,
– Zapaleniach gardła i anginy (płucze się gardło),
– Bólach pochodzenia ośrodkowego,
– Migrenach,
– Bólach neuralgicznych,
– Zapaleniu nerwu trójdzielnego i rwie kulszowej.
Sposoby przygotowania
15-20 g suszonych owoców bzu czarnego należy zalać szklanką wody i gotować przez 20 minut. Po zagotowaniu odcedzić i wypić. Można stosować 1-2 razy dziennie.
Wskazany przy: migrenie, bólach neuralgicznych, zapaleniu nerwu trójdzielnego i rwie kulszowej.
Napar z owoców:
10-15 g owoców należy zalać szklanką wrzącej wody. Napar pić po ćwierć szklanki 3-4 razy dziennie.
Działa przeciwpotnie i moczopędnie.
Napar z kwiatów:
Łyżkę kwiatów należy zalać szklanką wrzącej wody i przykryć. Po 15 minutach odcedzić i pić 3-5 razy na dzień po szklance (działo jako środek napotny). Napar można stosować do płukania jamy ustnej i oczy w stanach zapalnych.
Inhalacje (przeciwkatarowe):
Przygotowanie naparu – łyżka suszonych kwiatów na szklankę wrzątku. Nachylić się nad pojemnikiem, nakryć głowę ręcznikiem i wdychać gorącą parę.
Jako środek wspomagający odchudzanie:
Jesienią zbieramy korę bzu z 2-3 letnich gałązek. Dwie garście suszonej kory zalewamy litrem zimnej wody i gotujemy, aż zostanie połowa wywaru. Należy pić pół szklanki raz dziennie po kolacji, przed snem. Wywar nie należy do smacznych, ale jego skuteczność została potwierdzona już w średniowieczu.
Gumowska I., ziółka i my, Warszawa 1984
Galeria
Bez Czarny (owoce)
Bez Czarny
